„Przedmiotem wiedzy nie jest to, co jest indywidualne,
lecz to, co jest ogólne”.
Arystoteles
Tysiące Polaków zamieszkuje Wyspy Brytyjskie, na co dzień pracują, spotykają się i żyją z i wśród Brytyjczyków. Wszyscy widzimy, że różnimy się w niektórych kwestiach, czasami są to rzeczy bardzo indywidualne, osobowościowe, jednak przede wszystkim różnice wynikają z odmiennych jednak kultur. W pierwszej części tekstu postaram się omówić główne wymiary kultury, za tydzień w kolejnej części omówię szczegółowo różnice między Polską i Wielką Brytanią.
Większość badań i porównań między krajami opiera się w dużej mierze na ciągle doskonalonym modelu Hofstede, stworzonym na podstawie badań pracowników z ponad 70 krajów świata. Według Hofstede kultura jest „kolektywnym zaprogramowaniem umysłu, które odróżnia członków jednej grupy lub kategorii ludzi od drugiej”.
Zaproponowany przez niego model zakładał istnienie pięciu wymiarów: dystansu władzy, indywidualizmu, męskości, unikania niepewności, orientacji czasowo odległej. Od 2010 roku, po analizie 93 krajów, którą przeprowadził Michael Minkov został dodany szósty wymiar: powściągliwość.
-
Dystans władzy – obrazuje stosunek do zjawiska nierówności między ludźmi; zakres w jakim jednostki akceptują i postrzegają nierówności społeczne.
-
Indywidualizm – jest właściwy społeczeństwom, w których więzi między jednostkami są luźne i każdy ma na uwadze głównie siebie i swoją najbliższą rodzinę. Przeciwieństwem indywidualizmu jest kolektywizm, w którym ludzie od początku należą do silnych, spójnych grup, które dbają o swoich lojalnych członków.
-
Męskość – pokazuje odmienność ról płciowych; odnosi się do społeczeństw, w których role społeczne są wyraźnie odrębne; mężczyźni są asertywni, twardzi i zorientowani na sukces materialny; kobiety są skromne, delikatne i skupione na jakości życia. Na drugim krańcu wymiaru znajduje się kobiecość, która odnosi się do społeczeństw, w których role płciowe zazębiają się.
-
Unikanie niepewności – opisuje sposób, w jaki ludzie radzą sobie z niepewnością w sytuacjach nowych, nieznanych lub niepewnych. Uczucie niepewności wyraża się między innymi stresem i potrzebą przewidywalności, która może być zaspokojona przez różnego rodzaju prawa, przepisy i zwyczaje.
-
Wskaźnik orientacji długoterminowej – oznacza rozwijanie cnót przynoszących korzyści w przyszłości, takich jak upór i oszczędność. Przeciwnym biegunem tego wymiaru jest orientacja krótkoterminowa, która oznacza pielęgnowanie cnót związanych głównie
z teraźniejszością. -
Pobłażliwość/Powściągliwość – określa stopień, w jakim ludzie próbują kontrolować swoje pragnienia i impulsy; związany jest
z uspołecznieniem jednostki.
Tabela 1
Charakterystyka społeczeństw o wysokich i niskich wskaźnikach w poszczególnych wymiarach Hofstede
Wymiar |
Wysoki wskaźnik |
Niski wskaźnik |
Dystans władzy |
Przeważnie kraje biedniejsze; nierówności między ludźmi są uzasadnione i pożądane; podwładni powinni być zależni od przełożonych; rodzice uczą dzieci posłuszeństwa, szacunku wobec starszych; uczniowie traktują nauczycieli z respektem, nawet poza szkołą; publiczne wyrażanie sprzeciwu wobec nauczyciela jest niedopuszczalne; o niestosownym zachowaniu dziecka informowani są rodzice i oczekuje się od nich stosownej reakcji; w polityce edukacyjnej przywiązuje się dużą wagę do szkolnictwa wyższego; w pracy – dążenie do centralizacji, więcej personelu nadzorczego; duże różnice między płacami na wysokich i niskich stanowiskach; relacje między przełożonymi |
Przeważnie kraje bogate; nierówności między ludźmi powinny być zmniejszane; przełożeni i podwładni powinni być wzajemnie zależni; rodzice traktują dzieci jak partnerów; uczniowie traktują nauczycieli jak partnerów; uczniowie mogą się nie zgadzać z poglądami nauczyciela, otwarcie wyrażać sprzeciw i krytyczne opinie; gdy zdaniem nauczyciela dziecko zachowuje się niewłaściwie, rodzice na ogół stają po stronie dziecka |
Indywidualizm |
Każdy powinien w życiu zajmować się sobą i swoją rodziną; dzieci są uczone rozumować w kategorii „JA”; ludzie szczerze i otwarcie mogą wyrażać swoje opinie; dorosłe dzieci opuszczają dom; nie ma z góry ustalonych zasad wyboru małżonka; zachęca się do okazywania radości, smutek jest mało akceptowany; wzorce konsumpcji wskazują na niezależność i samowystarczalność; głównym źródłem informacji są środki masowego przekazu; większa mobilność zawodowa; pracownicy działają w imię interesów pracodawcy wtedy, gdy służy to jednocześnie ich interesom; realizacja zadań jest ważniejsza od relacji międzyludzkich; każdy klient powinien być traktowany tak samo; interes jednostki jest ważniejszy od interesu grupy; wyższe wskaźniki przestrzegania praw człowieka; od uczniów oczekuje się wyrażania własnej opinii na forum klasy. |
Ludzie są częścią wielopokoleniowych rodzin, które dają im ochronę i poczucie bezpieczeństwa w zamian za lojalność; dzieci są uczone rozumować w kategorii „MY”; należy unikać konfliktów i dążyć do zachowania harmonii (nawet kosztem nie wyrażania swojego zdania); ustalone kryteria doboru małżonka; zachęca się do okazywania smutku, radość jest mniej akceptowana; wzorce konsumpcji wskazują na zależność od innych; głównym źródłem informacji są kontakty i powiązania osobiste; mniejsza mobilność zawodowa; pracownicy dążą do realizacji interesów grupowych; relacje międzyludzkie są ważniejsze od realizacji zadań; klient będący członkiem grupy wewnętrznej jest lepiej traktowany od innych; interes grupy ważniejszy od interesu jednostki; niższe wskaźniki przestrzegania praw człowieka; uczniowie zabierają głos w klasie tylko gdy reprezentują grupę. |
Męskość |
Ważne są wyzwania, zarobki i postęp; w rodzinie |
Ważne są relacje z innymi ludźmi i jakość życia; |
Unikanie niepewności |
Niepewność jest stałym zagrożeniem, z którym należy walczyć; wysoki poziom stresu i silny niepokój; we właściwym czasie i miejscu można dać ujście agresji |
Niepewność jest naturalną częścią życia, życie należy przyjmować takim, jakie jest; niski poziom stresu i brak niepokoju; nie powinno się okazywać otwarcie agresji i uczuć; w testach osobowościowych wyższe wskaźniki życzliwości; inne znaczy ciekawe; mniej ludzi czuje się nieszczęśliwymi; mniej obaw o zdrowie i pieniądze; osiągane wyniki przypisuje się własnym zdolnościom; częstsze zmiany pracodawcy, krótsze okresy zatrudnienia; pozytywny stosunek do bezczynności, czas jest drogowskazem; firmy pozwalają pracownikom na kreatywność i innowacyjność; więcej tolerancji dla mniejszości etnicznych; nauczyciele mogą nie znać odpowiedzi na wszystkie pytania. |
Orientacja czasowo odległa |
Zapobiegliwość, oszczędne gospodarowanie dobrami; wytrwałość i systematyczne wysiłki w celu stopniowego osiągania rezultatów; właściciele/kadra kierownicza mają takie same cele; dziećmi w wieku przedszkolnym powinny zajmować się matki; starość zaczyna się wcześnie ale jest to szczęśliwy okres życia; pokora. |
Presja społeczna konsumpcję; wysiłki powinny przynosić szybkie efekty; kadra kierownicza |
Pobłażliwość/ Powściągliwość |
Pozytywne nastawienie i optymizm; łatwe zaspokojenie podstawowych ludzkich i naturalnych dążeń związanych z korzystaniem z życia, większe znaczenie czasu wolnego, dowolności w działaniu i wydawaniu pieniędzy. |
Tendencje do cynizmu i pesymizmu; tłumienie zaspokojenia potrzeb, poczucie, że działania ograniczane są przez normy społeczne i moralne. |