Odporność zaczyna się w brzuchu

Jak na każdej wojnie zwycięstwo armii układu odpornościowego zaczyna się od… kuchni. Zdrowi wojownicy układu odpornościowego potrzebują dobrego, regularnego pożywienia. Naukowcy od dawna uznają, że ludzie żyjący w ubóstwie i niedożywieni są bardziej podatni na choroby zakaźne. Jednak nadal istnieje stosunkowo niewiele badań nad wpływem odżywiania na układ odpornościowy człowieka, a jeszcze mniej jest badań, które wiążą wpływ odżywiania bezpośrednio z rozwojem (w przeciwieństwie do leczenia) chorób.

Istnieją dowody na to, że różne niedobory mikroelementów – na przykład niedobory cynku, selenu, żelaza, miedzi, kwasu foliowego oraz witamin A, B6, C i E – zmieniają reakcje immunologiczne u zwierząt w badaniach laboratoryjnych. Jednak wpływ tych zmian na zdrowie zwierząt jest mniej wyraźny, a wpływ podobnych niedoborów na odpowiedź immunologiczną człowieka nie został jeszcze oceniony.

Czy suplementy wzmacniające odporność mają sens?

Wiele produktów i suplementów diety reklamuje się hasłem, że wzmacniają lub wspierają działanie układu odpornościowego. Jednak koncepcja zwiększania odporności nie ma większego sensu z naukowego punktu widzenia. Jak informuje „Harvard Health Publishing” zwiększenie liczby komórek w organizmie – komórek odpornościowych lub innych – niekoniecznie jest rzeczą dobrą. Na przykład sportowcy, którzy stosują tzw. „doping krwi” w celu zwiększenia liczby komórek krwi i poprawy ich wydajności – są znacznie bardziej narażenina udary.

Próba pobudzenia komórek układu odpornościowego jest szczególnie skomplikowana, ponieważ w układzie odpornościowym jest tak wiele różnych rodzajów komórek, które reagują na wiele różnych mikroorganizmów na różne sposoby. Które komórki należy pobudzać i do jakiej liczby? Jak dotąd naukowcy nie znają odpowiedzi. Wiadomo, że ciało nieustannie generuje komórki odpornościowe. Z pewnością wytwarza o wiele więcej limfocytów, niż może wykorzystać. Dodatkowe komórki usuwają się w naturalnym procesie śmierci komórkowej zwanym apoptozą. Nikt nie wie, jaka jest najlepsza ilość komórek, jakiej potrzebuje układ odpornościowy, aby funkcjonować na optymalnym poziomie.

Co więc można zrobić? Jeśli podejrzewamy, że nasza dieta nie zaspokaja wszystkich potrzeb w zakresie mikroskładników odżywczych – być może, na przykład, nie lubisz warzyw – codzienne przyjmowanie multiwitamin i suplementów mineralnych może przynieść inne korzyści zdrowotne, wykraczające poza potencjalnie korzystny wpływ na układ odpornościowy. Ale już przyjmowanie olbrzymich dawek pojedynczej witaminy już niekoniecznie. Więcej nie zawsze oznacza lepiej.

System odpornościowy a wiek

Wraz z wiekiem zmniejsza się nasza zdolność do reagowania immunologicznego, co z kolei przyczynia się do wzrostu i zachorowań na raka. Wraz ze wzrostem średniej długości życia w krajach rozwiniętych wzrosła również zapadalność na choroby związane z wiekiem. Podczas gdy niektórzy ludzie starzeją się zdrowo, wnioski z wielu badań są takie, że w porównaniu z młodszymi ludźmi, osoby starsze częściej zapadają na choroby zakaźne i, co ważniejsze, częściej umierają na nie. Grypa, zakażenia układu oddechowego, a w szczególności zapalenie płuc są główną przyczyną zgonów u osób powyżej 65 roku życia na całym świecie. Nikt nie wie na pewno, dlaczego tak się dzieje, ale niektórzy naukowcy zauważają, że zwiększone ryzyko koreluje ze spadkiem liczby komórek T. Istnieje też teoria, że wraz z wiekiem szpik kostny staje się mniej wydajny w produkcji komórek macierzystych, które dają początek komórkom układu odpornościowego. Zmniejszenie odpowiedzi immunologicznej na infekcje zostało wykazane przez reakcję osób starszych na szczepionki. Na przykład badania nad szczepionkami przeciwko grypie wykazały, że dla osób powyżej 65 roku życia szczepionka jest znacznie mniej skuteczna w porównaniu ze zdrowymi dziećmi (powyżej 2 roku życia). Jednak pomimo zmniejszenia skuteczności, szczepienia przeciwko grypie i S. pneumoniae znacznie obniżyły wskaźniki zachorowalności i zgonów u osób starszych w porównaniu z brakiem szczepień.

Naukowcy twierdzą, że istnieje związek pomiędzy odżywianiem i odpornością u osób starszych. A wynika z to ubogiej diety osób starszych, która jest zaskakująco powszechna nawet w krajach zamożnych, która skutkuje niedoborem mikroelementów. Jednym z ważnych pytań jest to, czy suplementy diety mogą pomóc osobom starszym w utrzymaniu zdrowszego układu odpornościowego. Osoby starsze powinny omówić tę kwestię z lekarzem, który jest dobrze zorientowany w odżywianiu geriatrycznym, ponieważ podczas gdy niektóre suplementy diety mogą być korzystne dla osób starszych, nawet niewielkie zmiany mogą mieć poważne konsekwencje.

Anna Lipiecka