Nauczyciel mistrz ambasadorem polskości…

To fenomen czasu i chwili, bowiem dzisiaj, w czasach tak ogromnych zmian cywilizacyjnych, kulturowych i społecznych, gdy ponad 20 mln Polaków i osób polskiego pochodzenia mieszka poza terytorium Polski, rodzić się muszą dylematy poszukiwania szans i możliwości kształtowania nowego oblicza polskości poza granicami Kraju. To wielkie wyzwanie podejmuje dziś Polski Uniwersytet na Obczyźnie PUNO w Londynie we współpracy z Uniwersytetem Łódzkim i Polską Macierzą Szkolną, organizując Studia Podyplomowe Dla Nauczycieli: „Nauczanie języka i kultury polskiej poza Polską”. Studia, o których mowa, od już kilku lat stwarzają możliwość dialogu i wymiany doświadczeń między nauczycielami szkół sobotnich, stają się też dla wszystkich uczestników przestrzenią pedagogiczno-humanistyczną, w której wykładowcy wraz ze słuchaczami kreują szczególne rodzaje pedagogicznych dyskursów, intelektualnych prowokacji, w których coraz silniej zakotwicza się pedagogiczna myśl i metodyczna, nowoczesna pomysłowość. Dają ogromną szansę pogłębiania wiedzy kulturowej i rozwijania kompetencji językowych i komunikacyjnych, podejmowania dyskursu na temat tradycji historycznej i kulturowej, przybliżania naszych dziejów i możliwości ich odkrywania w teraźniejszości. Bo przecież, jak mówił wielki Cyprian: przeszłość jest to dziś, tylko cokolwiek dalej… A nauczycielom i wychowawcom szkół sobotnich, nauczycielom akademickim współpracującym z PUNO i wykładającym na Studiach Podyplomowych, ale także wielu środowiskom związanym z Polską poza jej granicami, także i tutaj, w Wielkiej Brytanii i w Kraju nad Wisłą, zależy na krzewieniu i rozpalaniu w umysłach i sercach młodych, wysoce edukowanych ludzi, polskości, która w XXI wieku przybiera nowe oblicza. 

Mam wielką satysfakcję i radość prowadzić zajęcia na wspomnianych studiach, rozmawiać ze studentkami (w ostatniej edycji w większości były to kobiety) na temat bogactwa treści twórczo prezentowanych w ich autorskich scenariuszach lekcyjnych, poszukiwać wraz z nimi ciekawych metodycznych rozwiązań, a jednocześnie ciekawie, w kontekstach współczesności, interpretować różnorodne teksty kultury i wkomponowywać ich bogactwo w nowoczesne kody kulturowe i dydaktyczne. 

Słuchacze Studiów Podyplomowych Dla Nauczycieli, to młodzi, wykształceni Polacy, humaniści, łaknący nowoczesnej wiedzy i poszukujący inspiracji do jej praktykowania. To nauczyciele i wychowawcy, których pasjonuje czytelnictwo, doceniający jego znaczenie w procesie kształcenia, poszukujący różnorodnych, dydaktycznie atrakcyjnych form kreowania wśród uczniów kontaktów z rodzimą, i nie tylko, literaturą.

I trudno nie docenić kreatywnego potencjału słuchaczy, którzy wykorzystując swoje nierzadko imponujące kompetencje zawodowe, wysoki poziom wiedzy i jej aplikowania, poszukują ciekawych i bardzo atrakcyjnych podejść dydaktycznych, tworząc m.in. porywające koncepty metodyczne. Bo przecież, jak rzekła wielka humanistka, Maria Janion, tworząc jakże krótką i poruszającą definicję Ojczyzny, iż Ona – Ojczyzna to: Słowa, Obrazy i Melodie… To właśnie w kulturowych kodach literatury, malarstwa, muzyki i innych sztuk, zawiera się utrwalona w kulturze i sztuce polskość…. Jak z nią, w jej utrwalonych i niegasnących rodzajach piękna, w atrakcyjnych formach dydaktycznego przekazu i porywających młodzieńcze dusze metodycznie atrakcyjnych rozwiązaniach, prowadzić dialogi, skłaniać do refleksji, rozwijać pasje poznawania kultury i jej wszelakich kontekstów dziejowych? Nasze zajęcia są fascynującą nas wszystkich: słuchaczy i nauczycieli akademickich, próbą poszukiwania atrakcyjnych w swym treściowym zakresie wątków tematycznych i sposobów ich prezentacji, tworzenia autorskich scenariuszy pedagogicznych praktyk, które przełamują dydaktyczno-wychowawcze stereotypy, pobrzmiewające gombrowiczowską ironią, jak w symbolicznie utrwalonej frazie, iż „ Słowacki wielkim poeta był”…. 

Uczestniczki ostatniej edycji Podyplomowych Studiów, imponowały bogatym oczytaniem, zarówno literackich, różnorodnych tekstów, jak i literatury naukowej, w szczególności opracowań literaturoznawczych, znajomością tradycji i nowoczesności, wysokim poziomem kultury języka – to zaskakująco piękne i prawdziwe. Ich wypowiedzi zawierające się w autorskich esejach, dla których temat został sformułowany ogólnie – „Kulturowe inspiracje polskiej edukacji w Wielkiej Brytanii” – by prowokować do różnorodnych interpretacji szczegółowych, okazały się niezwykle ciekawe poznawczo. W każdym eseju autorki odkrywały profesjonalnie swoją kulturową wiedzę, z której potrafiły wybierać ważne i ciekawe wątki, dokonywały ich interpretacji i tworzyły interesujące, uzasadnione merytorycznie, propozycje dydaktyczne. Wybrane, niewielkie fragmenty tych niezwykle ciekawych i wartościowych eseistycznych wywodów i arcyciekawych metodycznych konceptów, pozwolę sobie zacytować. W pomysłotwórczych podejściach, zarówno do tekstów kultury, jak i ich interpretacjach, różnorodności i atrakcyjności koncepcji scenariuszy zajęć dydaktycznych, inspirujących myśl, wyobraźnię i wrażliwość na słowo ukrywa się ogromny potencjał intelektualny, w nim : kulturowy, literaturoznawczy, językoznawczy, metodyczny, z różnymi innymi wyrazami humanistyczno-społecznymi. 

Na przykład, poruszający wywód o możliwości szczególnego pozostawania pod urokiem poezji, jako nie tylko artystycznej frazy wiersza, ale stanu duchowości, który – jak twierdzi Szymborska – wcale nie musi definiować jej istoty, tylko pozostawać w jej nieświadomości. I tak, jak w swoim niezwykle ciekawym eseju, pisze jego autorka :

Poezja, która jest czytana i tłumaczona przez dzieci starsze na zajęciach, poezja, która wchodzi do życia mimowolnie i mimochodem, nawet jeżeli nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę. Właśnie poezja potrafi przyciągnąć dzieci, które lubią czytać i recytować wiersze. Starsze dzieci i młodzież wolą np. wiersz biały poezje trudniejszą, prowokującą do refleksji i interpretacji.Swoistym fenomenem edukacyjnym szkoły stała się współpraca z profesjonalnymi tłumaczkami, które zapoznają młodzież z nowoczesnymi metodami przekładu literatury. Prowadzone np. warsztaty tłumaczeniowe otwierają młodzieży szanse na tłumaczenie tworów znanych, polskich poetów na język angielski, maja tez szansę uczestnictwa w konkursach tłumaczeniowych organizowanych przez Stephen Spender Trust. (Anna E. Baldowska)

To autentyczne budowanie kulturowych mostów, w których słowo, jego niekonwencjonalna forma i treść we frazach poetyckich, tych mniej czy bardziej znanych, otwierają umysły i serca twórców i odbiorców. Stają się też obiektem translatoryki na różnorodnych jej poziomach, by poszerzać, wzbogacać i przekraczać granice słów przełamując ich lokalność. To piękne idee współczesnej edukacji kulturowej, która łączy dzięki odmiennościom języków i słów, to jakże twórcze wyzwania podejmowane przez polonijnych nauczycieli. Ale podejmując takie wyzwania, trzeba rozwijać swoją wiedzę lingwistyczną, kulturową, translatorską. Jednocześnie odkrywać bogactwo literackich sensów, nieznanych młodym odbiorcom tutaj i w Kraju, którzy nierzadko wykazują ignorancję, nieznajomość np. poezji emigracyjnej. To znakomita do niej droga, by poznawać ją także.m.in. dzięki dydaktycznie pożytkowanej translatoryce. To dzięki niej inspirujemy, tak jak czynią to nasze słuchaczki, odsłanianie magii słów i ich sensów w poetyckich, w wielojęzycznych dialogach. 

Wielkim wyzwaniem dla naszej egzystencji w świecie zmian kulturowych, dla nas, żyjących z tymi, którzy stali się naszymi bliskimi w kraju osiedlenia, którzy wyrośli w innej kulturze, często w innych kulturach, jest edukacja sprzyjająca kreowaniu kulturowej tożsamości młodego człowieka, który otworzy siebie na Innych.. Oto fragment autorskiego eseju:

Afirmatywny stosunek do własnej kultury powinien łączyć się z szacunkiem i postawą otwartości wobec innych kultur(…) w tym podejściu edukacyjnym pogłębianie wiedzy o własnej kulturze powinno przebiegać równolegle z rozwijaniem umiejętności słuchania i empatii oraz kształtowaniem postawy szacunku i życzliwości wobec odmienności kulturowej, a także ciekawości i chęci odkrywania tego, co inne.(…) Uczeń w szkole polonijnej odkrywa swoja tożsamość kulturowa, ale rozumie, ze wszystkie kultury współistnieją w dialogu, przenikają się, wywierają na siebie wpływ i przede wszystkim są równoprawne. Czerpanie z idei kształcenia międzykulturowego umożliwia wzbudzenie w uczniach refleksji nad ich własną tożsamością kulturową oraz kształtowanie postawy otwartości i akceptacji Innego. (Justyna Jeziorska)

Polska kultura na Wyspach, świadomość polskich śladów w angielskiej przestrzeni, kultura polska w sercu obok kultury angielskiej – właśnie takie frazy pojawiają się w tekstach słuchaczek, które zdecydowanie deklarują pracę nad atrakcyjnością zajęć, bo tylko oryginalny merytorycznie i porywający formalnie koncept tych zajęć, pozwoli zainteresować młodych odbiorców.

(…) Uważam, że każdy nauczyciel powinien być przede wszystkim na bieżąco z wydarzeniami związanymi z polska kulturą na Wyspach. Powinien być świadomy tego, jak duży ślad w angielskiej przestrzeni zostawiają Polacy i przekazywać to dalej, by zarażać młodych ludzi do czynienia tego samego, do wchodzenia w dialog z polska kulturą, po to, by ją lepiej poznać, a może nawet współtworzyć od najmłodszych lat(…) Pamiętać bowiem musimy, że kultura polska tworzy się nie tylko w ramach granic państwa polskiego. Ona tworzy się wszędzie tam, gdzie mieszkają świadomi swego pochodzenia Polacy. I dlatego rola nauczyciela polonijnego jest tutaj tak ważna…. Nauczyciel szkoły polonijnej, powinien nie tylko nauczać języka, ale i zasiać w młodym człowieku ziarenko ciekawości o polskości i o kulturze naszego kraju. Chcemy pokazać mu kraj jego rodziców i dziadków i nie po to tylko, aby wmawiać mu, że jest Polakiem i wielkim patriotą, ale po to, by wiedział, by miał świadomość innej kultury. Kultury, która może istnieć w jego sercu obok kultury angielskiej, może z nią współtworzyć, dyskutować, sprzeczać się i godzić(…) Nauczyciel powinien pozwolić uczniowi wejść w ten dialog(…) Czy nie lepiej bowiem o ludzkich postawach mówić wraz z Ignacym Krasicki i jego Bajkami. Czy Poema naiwne Czesława Miłosza nie wywołają dyskusji na temat ciepła domu i związanych z nimi uczuć dobra i bezpieczeństwa?(…) Musimy mieć świadomość, że nasze zajęcia musza być atrakcyjne, muszą wyjść poza ramy szkolne, aby uczeń chciał wejść z nami do tego świata. (Anna Gniazdowska-Reinfuss) 

Lektury tekstów literackich stawać się powinny w szkolnej rzeczywistości formą dialogu, przyzwoleniem na szczególny rodzaj relacji między dziełem a jego odbiorcą. Odbiorca w tej relacji gotów jest otworzyć się na inność, która diametralnie odmienia dziś proces czytania, proponując w miejsce filologicznych egzegez, przymusu czytania, jedynie słusznych interpretacji dzieł kanonicznych, poszukiwanie przyjemności w lekturze. Najważniejsze bowiem staje się wtedy autentyczne obcowanie z literaturą, jej tajemnicą i tworzenie w jej świecie doznań własnych, jak i wzbogacanie siebie jej światami.. Kultura w jej najróżnorodniejszych wymiarach osadzona jest w społecznych kontrowersjach i właśnie ona – kultura – stwarza wielką szansę postrzegania i analizowania świata władzy i polityki w bogatych kontekstach kulturowych. „Czytanie” zatem wydarzeń, których jesteśmy świadkami przez pryzmat kontekstów kulturowych, a w nich literackich, jak i innych tekstów kultury, ich głębokich sensów związanych z polityką, ekonomią, czy wiedzą o społeczeństwie, jest dzisiaj na nowo odkrywane w światowych nurtach współczesnej humanistyki. To dlatego łącząc mickiewiczowską „III cz. Dziadów”, ich słynną adaptację Dejmka z wydarzeniami z 1968 roku, czy „Ryszarda II” Szekspira z rebelią lorda Essexa, w wyniku której królowa miała być pozbawiona władzy, warto doceniać przekonanie, iż dzieła sztuki, a w nich dzieła literackie, są częścią napięć społecznych Tak, jak stwierdził Greenblat, amerykański, wybitny, znany humanista naszych czasów., iż w literaturze płyną energie społeczne. W ich potencjale intelektualnym i artystycznym warto odnajdywać współczesny fenomen czasu, miejsca i sensu. Takie podejście do sztuki pozwoli zainteresować nią młodych jej odbiorców. Może zatem warto przełamać panujące stereotypy i kreować nowe formy edukacji literackiej i artystycznej, tak bardzo potrzebne, bo aktualizujące dzisiaj poza Krajem i także w Kraju konteksty przeszłości i teraźniejszości. I wtedy m.in. ujawni się też, jak jeszcze ciągle w polskich realiach edukacyjnych okazuje się, mało, stanowczo jeszcze za mało znana np. literatura emigracyjna.

Ale szkoła, jej potencjał młodych ludzi i ich nauczycieli wychowawców, staje się miejscem, w którym nie koncentrują się oni jedynie na (bez)refleksyjnym przyswajaniu wiedzy, odtwarzaniu mądrych reguł różnorodnych zjawisk naukowych, poznawaniu tajników różnych subdyscyplin, w różnym stopniu być może (nie)potrzebnych dla rozwoju osobowości, ale, jak wspaniale i porywająco opisała to nasza słuchaczka: Magdalena Wiącek. Udowodniła, iż szkoła, dzięki tym, którzy nią zarządzają, stała się miejscem doświadczania życia, tak… To drama i jej kreatywna siła improwizowanego słowa, potwierdziła w praktyce sens szekspirowskiej, jakże prostej i wszech bogatej znaczeniowo frazy: „Życie jest teatrem, aktorami ludzie” To, co mówi nawet już we fragmencie swego eseju jego autorka, jest tego pięknym, i jakże edukacyjnie twórczym tego potwierdzeniem. 

Jako placówka polonijna mamy zaszczyt współpracować z Antokolem od 4 lat (czytaj: czerpać inspirację).W ramach regularnych wizyt nasi uczniowie, rodzice, pedagodzy i nauczyciele odwiedzają To miejsce. Tam się stare spotyka z nowym. Tam się historia objawia teraźniejszości. Tam młodość czerpie z mądrości.(…) Nasze wizyty – żywe lekcje historii, odbywają się już regularnie z kolejnymi planami na przyszłość.(…) Dla naszych dzieci te spotkania to żywe lekcje historii, po których od razu pytają o kolejne. Dowiadują się na nich czegoś więcej z tego, co znają z podręczników i filmów, uczą się poprzez kontakt i interakcję. 

Tam się stare spotyka z nowym. Tam się historia objawia teraźniejszości. Tam młodość czerpie z mądrości… to tylko kilka intencjonalnie powtórzonych fraz autorskiego eseju Magdaleny Wiącek, w których zawiera się istota edukacyjnego fenomenu na dziś i na zawsze…

Kompetencja kulturalna odnosi się do szeroko pojętego naukowo-artystycznego dorobku narodu, którego język przyswaja osoba ucząca się. Trudność wynika z hermetyczności historii, mitologii narodowej, niezrozumiałej dla cudzoziemca, odnajdowania klucza do deszyfryzacji kodów obcego świata obcego dla uczących się języka.

„Emigranci” Sławomira Mrożka – łączą teatr absurdu i sfragmentaryzowany realizm, dramat ten – jak komentuje Monika Andrzejewska – zachęca do poszerzenia, a nawet aktualnego wzbogacenia semantyki pojęcia :emigrant – emigracja. Jak w kontekstach współczesnego myślenia o kontekstach społecznych, politycznych, lokalnych i międzynarodowych rozumiemy różnorodne, będące w obiegu słowa: obcokrajowiec, uchodźca, emigracja, migracja i inne? W polskich kontekstach historyczno-literackich, tradycji polskiego losu i jego nowoczesnych narracji, termin ten prowokować będzie-co niezwykle ciekawe poznawczo- do różnorodnych interpretacji. I tak wspomniany obraz Bruegla „Dwie małpy”, jak i dramat Mrożka – pięknie zestawione w wywodzie autorki, tworzą intelektualną prowokację dla poszukiwania interpretacyjnych kodów odbiorczych, pokoleniowo różnorodnych. Wielość bogactwa znaczeń symboliki obrazu i dramatu udowadnia bieg historii, losów polskości, jako nieustających inspiracji dla ich niemilknącego odkodowywania. 

Wiele poznawczo atrakcyjnych, twórczych pomysłów, zawiera się w autorskich esejach, scenariuszach zajęć dydaktycznych, a także w prowadzonych w czasie naszych spotkań, dyskursach, w merytorycznych interpretacjach tekstów kultury, w których ich autorki z wielkim znawstwem sięgają do literatury przedmiotu… wszystko to niezwykle wzbogaca i aktualizuje intelektualny, a w nim naukowy, kulturowy i praktyczny potencjał pedagogiczny współczesnego nauczyciela. Polski Uniwersytet na Obczyźnie PUNO, Uniwersytet Łódzki i Polska Macierz Szkolna stwarzają bezcenną szansę mistrzowskiego doskonalenia nauczycieli polonijnych, którzy stają się dzisiaj wielkimi ambasadorami polskości..