Ludzie bene merito

Rozporządzeniem Rady Ministrów, w 2009 roku ustanowiono w Polsce Odznakę Honorową, nadawaną przez ministra spraw zagranicznych za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Ci wyjątkowi, którym odznaczenie to przyznawane jest zgodnie z jego nazwą i przesłaniem, winni być ludźmi bene merito, a więc „dobrej zasługi” lub inaczej mówiąc: „słusznej nagrody”.

10 marca w Ambasadzie RP w Wielkiej Brytanii, z rąk ministra Radosława Sikorskiego odznakę „Bene merito” otrzymali: historyk prof. Jan Ciechanowski, kurator sztuki Jasia Reichardt, architekt Cezary Bednarski, pisarka Clare Mulley i dziennikarz Nik Gowing.

Prof. Jan Ciechanowski jako nastolatek walczył w Powstaniu Warszawskim, został ranny i dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Zasłynął jako czołowy i zdecydowany krytyk decyzji o wybuchu powstania, autor poświęconej mu, wielokrotnie do dzisiaj wznawianej książki, która w Polsce po raz pierwszy ukazała się w 1984 roku. Jest również badaczem roli Polaków w alianckim wywiadzie II wojny światowej. Prof. Ciechanowski, wraz z Janem Nowakiem-Jeziorańskim i historykiem Andrzejem Suchcitzem z Instytutu Generała Sikorskiego, zabiegali u brytyjskich i polskich władz o ustanowienie komisji, która zajęłaby się odszukaniem dokumentów, potwierdzających rzeczywisty wkład polskiego wywiadu w zwycięstwo nad Niemcami. Taka komisja powstała w 2000 roku, a owocem jej działalności jest raport, który ujawnił, że polskie służby wywiadowcze w istocie odegrały niepoślednią rolę w przygotowaniu m.in. działań brytyjsko-amerykańskich w Afryce w 1942 roku, czy brytyjskiej inwazji na okupowaną Francję w roku 1944. Prof. Ciechanowski, w związku z pracą w tej komisji, przyjął w 2005 roku z rąk ówczesnego prezydenta Polski, Aleksandra Kwaśniewskiego – Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. 

Jasia Reichardt i minister Sikorski w trakcie nadawania odznaki „Bene merito”

Jasia Reichardt od 1988 roku opiekuje się archiwum małżeństwa Themersonów – pochodzącego z Płocka Stefana, i jego żony Franciszki, która urodziła się w Warszawie. W czasie wojny, rodziny obojga zginęły w obozach zagłady, przeżyła jedynie Jasia, siostrzenica Franciszki, którą zaadoptowali. Stefan Themerson był poetą, pisarzem, filozofem, ale również rysownikiem, autorem opery, i wspólnych z żoną eksperymentalnych przedsięwzięć filmowych oraz wydawniczych. W jego rodzinnym mieście odbywa się dedykowany jego imieniu festiwal artystyczny, którego mottem jest istnienie ponad granicami, przekraczanie granic. Spadkobierczyni i opiekunka archiwum Themersonów, Jasia Reichardt interesuje się związkami, istniejącymi między różnymi dziedzinami, tego samego przecież – Życia, a więc relacjami łączącymi sztukę z technologią; historią idei; literaturą. Była jednym z wieloletnich dyrektorów biennale ARTEC, poświęconych sztuce i technologii, które odbywały się w Japonii. W latach 1963-1971 była zastępcą dyrektora Instytutu Sztuki Współczesnej w Londynie a potem dyrektorem galerii Whitechapel.

Cezary Bednarski mieszka w Londynie od 1981 roku. Swoją pierwszą pracownię założył zaledwie trzy lata później. Prowadził nadzór budowlany nad powstawaniem hotelu Marriott w Warszawie. Zwycięzca kilkudziesięciu międzynarodowych konkursów architektonicznych i urbanistycznych, w tym dziesięciu na mosty ( m.in. Paryż, Cardiff, Helsinki, Rzym). Laureat Manser Medal 2001 za najlepszy dom jednorodzinny, zrealizowany w Wielkiej Brytanii i nagród Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich (RIBA), jest członkiem sędziowskiej rady konkursów RIBA. Członek i doradca Royal Society of Arts. Były doradca UNESCO. Członek Rady Architektury i Rozwoju Miasta Warszawy. Egzaminator na kilku wydziałach architektury, m.in. Uniwersytetu w Cardiff. Jako jeden z dwóch brytyjskich architektów był zaproszony do udziału w misjach British Council do Polski i Japonii, w ramach programu „Creative Industries”. W 2006 roku jego projekt drapacza chmur Kariobangi South w Nairobi wybrany został z ponad 250 propozycji. Trzy lata później, pracownia Bednarskiego we współpracy z firmą inżynierską Flint&Neill wygrała międzynarodowy konkurs na projekt mostu, łączącego starą i nową część Kopenhagi, pokonując pierwszą damę światowej architektury, irakijską Brytyjkę Zahę Hadid.

Najmłodszą z grona osób, które w miniony poniedziałek otrzymały z rąk Sikorskiego odznakę „Bene merito” jest Clare Mulley. Autorka biografii Krystyny Skarbek, książki pt. „Kobieta Szpieg, Polka w służbie jego królewskiej mości”, która na brytyjskim rynku księgarskim w 2012 roku zyskała zasłużone miano bestsellera. To dopiero druga biografia w dorobku pisarki. Pierwszą poświęciła innej niezwykłej postaci, Eglantyne Jebb, która w odpowiedzi na tragedię I wojny światowej wraz z siostrą założyła organizację Save the Children, która dzisiaj działa na całym świecie. Biografia Krystyny Skarbek autorstwa Clare w 2013 roku ukazała się w Polsce i Stanach Zjednoczonych, a w tym roku zostanie wydana na Węgrzech i w Chinach. Książka otrzymała znakomite recenzje w prasie brytyjskiej, amerykańskiej, kanadyjskiej i polskiej.

Dziennikarz BBC Nik Gowing, kolejny rodowity Brytyjczyk uhonorowany przez MSZ Polski, otrzymał również Medal Wdzięczności Europejskiego Centrum Solidarności. W latach 80., jako zagraniczny korespondent pracował w Europie Środkowo-Wschodniej, gdzie poznał z bliska działalność „Solidarności”. W 1988 roku opublikował powieść pt. „The Wire” o infiltracji tego ruchu przez komunistyczne służby specjalne, bazując na swojej rozległej wiedzy o „Solidarności” i jej liderach.

Elżbieta Sobolewska