Polski brylant dla Papieża, czyli o 75 latach posługi Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego

Dziś trudno nam sobie wyobrazić świat bez mediów. Mamy też doskonałą świadomość, jak silną są one bronią w ręku tych, którzy nimi dysponują. Uznawane są często za oznakę władzy i niezależności. Być może zatem ta właśnie myśl towarzyszyła Papieżowi Piusowi XI, który po podpisaniu traktatów laterańskich w 1929 r. podjął starania o uruchomienie niezależnej stacji nadawczej w nowopowstałym państwie – Watykanie.

Po polsku – jak to się zaczęło?

Wraz z narodzinami papieskiej rozgłośni, powierzonej od początku opiece Towarzystwa Jezusowego, czyli zakonowi jezuitów, do grona jego pracowników dołączali także Polacy. Wielkim pragnieniem jezuickiego przełożonego generalnego o. Włodzimierza Ledóchowskiego SJ było bowiem to, by programy tej stacji były także nadawane po polsku. Nasz język pojawiał się zatem co jakiś czas na falach nowej rozgłośni, jednak dopiero 24 listopada 1938 r. o. Feliks Lasoń SJ, nadał pierwszą, stałą audycję dla słuchaczy w Polsce. To wydarzenie okazało się kamieniem węgielnym istniejącej po dziś dzień Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego.

Od tego czasu na papieskich falach język polski zagościł już na stałe. W ciągu lat sposób i forma przygotowywanych programów nieustannie ewoluowały. Zmieniały się bowiem uwarunkowania polityczne i historyczne, a także potrzeby polskiego odbiorcy. Misja pozostawała jednak zawsze niezmienna – być głosem Papieża, który ma docierać do jak największej liczby Polaków w kraju i na emigracji.

Słowo w służbie

Praca w radiu nie jest łatwa. Trzyma stale w napięciu i stresie, wymaga żywego i odpowiedzialnego komentarza do złożonej rzeczywistości Kościoła i świata, do tego wszystkiego, co każdy dzień ze sobą przynosi, otwierając w pewien sposób bez końca nowe rozdziały historii. Nie wiemy kto i gdzie nas usłyszy: wierzący czy niewierzący, przyjaciele czy wrogowie Kościoła, młodzi czy starzy. Każde wypowiedziane słowo może zostać na wszelkie możliwe sposoby zinterpretowane i skomentowane, wyciągnięte z kontekstu i zmanipulowane. Raz wypowiedziane, jest nie do cofnięcia. Potrzeba zatem w tej posłudze wielkiej roztropności i odpowiedzialności. Zadanie jest jedno: być polskim głosem następcy św. Piotra, oddanym mu w pokorze i bez zastrzeżeń.

Radio Watykańskie jest często pierwszym i najpewniejszym źródłem informacji o Kościele dla różnych stacji telewizyjnych, rozgłośni radiowych czy portali internetowych na całym świecie. Bywały okresy, na przykład przed i w trakcie konklawe, gdy odbieraliśmy w Sekcji Polskiej kilkadziesiąt telefonów dziennie, lub stawaliśmy co chwilę przed kamerami różnych stacji z prośbą o komentarz czy opinię wobec bieżącej sytuacji w Watykanie. To także część naszej misji, nawet wtedy, gdy któraś agencja, rozgłośnia czy telewizja nie są Kościołowi zbyt życzliwe.

Radio – i nie tylko!

Radio Watykańskie, choć w pewnym sensie jest radiem państwowym Watykanu, nadaje swoje programy w blisko 40 językach, nawet tak egzotycznych dla Polaków jak chiński czy tamilski. Rozwija się z duchem czasu i dziś jest nie tylko radiem w sensie ścisłym, lecz szeroką platformą multimedialną emitującą swoje programy także przez satelity, Internet, czy portale społecznościowe. Spora część naszych odbiorców nie słucha już tradycyjnych odbiorników radiowych. Odbiera nas właśnie przez internet, na różnych platformach cyfrowych, przez specjalne aplikacje w telefonach komórkowych i tabletach, na Facebooku, Twitterze czy kanałach Youtube. Programy Radia Watykańskiego są retransmitowane przez szereg rozgłośni radiowych na całym świecie. Tak więc potencjalny zasięg oddziaływania papieskiego medium jest naprawdę ogromny.

Nie możemy zapominać jednak o tych krajach, gdzie nowoczesne rozwiązania techniczne, z różnych racji, nie docierają zbyt szybko. Chodzi tu przede wszystkim o kraje ubogie, pogrążone w konfliktach zbrojnych czy rządzonych przez wrogie Kościołowi i wyznawcom Chrystusa reżimy. Stąd też tam, gdzie nie ma możliwości korzystania z najnowocześniejszych systemów nadawczo-odbiorczych, Radio Watykańskie wykorzystuje stare i sprawdzone przez dziesiątki lat sposoby emisji. Są to przede wszystkim fale krótkie i średnie. W niektórych krajach, zwłaszcza afrykańskich i azjatyckich, jest to jedyny sposób na dotarcie tam papieskiego głosu. Stare odbiorniki radiowe, bardzo proste, pozbawione tak powszechnych dziś w Europie gadżetów elektronicznych, są często jedynym sposobem pozyskania watykańskich wiadomości. Stąd też konieczność łączenia przez papieską rozgłośnię zarówno tego, co najnowocześniejsze, jak i tego, co sprawdziło się już przez dziesiątki lat.

Dla polskich słuchaczy

Sekcja Polska jest jedynie maleńką częścią watykańskiego radia. Także i ona, w miarę swoich możliwości, stara się odpowiadać na wymagające wyzwania współczesnych czasów. Nasze programy nadawane są w Rzymie tradycyjnie na falach ultrakrótkich. Jesteśmy także obecni na platformach cyfrowych, przez które nasze audycję są emitowane przez nadajniki naziemne na obszarze całych Włoch. Wszystkie programy są dostępne na żywo przez satelity Eutelsat i Intelsat, a także przez Internet, zarówno na żywo, jak i w dowolnym momencie na żądanie. W Polsce są retransmitowane przez program pierwszy Polskiego Radia, Radio Maryja, rozgłośne diecezjalne zrzeszone w Forum Niezależnych Rozgłośni Katolickich, a także przez szereg innych rozgłośni niezależnych i społecznych.

Słuchacze polskich programów Radia Watykańskiego mieszkają praktycznie na całym świecie. Nasze programy m.in. retransmituje kilka rozgłośni polonijnych w różnych krajach. Dzięki Internetowi możemy być słuchani praktycznie we wszystkich zakątkach naszego globu, tam gdzie mieszkają Polacy. Spora liczba naszych rodaków codziennie odwiedza nasze strony internetowe (pl.radiovaticana.rv) oraz Facebooka (www.facebook.com/radiowatykanskie) uruchomionego i prowadzonego przy współpracy stypendystów z Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia. Każdego dnia rozsyłamy wszystkim chętnym bezpłatny biuletyn informacyjny (pl.radiovaticana.va/mailing_list.asp), przez który nasze wiadomości trafiają bezpośrednio do skrzynek mailowych zainteresowanych osób. Nowe środki komunikacji z pewnością zatem poszerzyły grono naszych odbiorców.

Nieustannie wzmacniamy współpracę z innymi rozgłośniami. Od marca 2013 r. podjęliśmy ściślejszą kooperację z niezależnymi i niezrzeszonymi w żadnej sieci nadawczej rozgłośniami diecezjalnymi w Polsce. Owocem tej współpracy są m.in. programy publicystyczne przygotowywane w tych rozgłośniach i emitowane w naszych pasmach transmisyjnych. Od lat współpracujemy z Katolicką Agencją Informacyjną, z którą tworzymy tzw. „Dwie minuty dla KAI-u” w naszych „Aktualnościach”. Słowem – mimo niewielu środków jesteśmy obecni w wielu miejscach, a naszą antenę otwieramy dla innych.

Spotkanie z Franciszkiem

Z pewnością każdy z pracowników i współpracowników Sekcji Polskiej, których przecież setki przewinęły się przez Radio Watykańskie przez 75 lat, mógłby opowiedzieć wiele ciekawych historii. To, co na pewno było bliskie sercom pracowników Sekcji, to spotkania z kolejnymi Następcami św. Piotra, zwłaszcza z Janem Pawłem II. Dla tych, którzy w Sekcji pracują dzisiaj, niewątpliwie szczególne było ostatnie spotkanie z Franciszkiem, na które zostaliśmy zaproszeni właśnie z okazji naszego brylantowego jubileuszu. Papież przyjął nasz sześcioosobowy zespół, któremu towarzyszył dyrektor programowy radia o. Andrzej Koprowski SJ, na prywatnej audiencji 14 listopada 2013 r. w Domu św. Marty. Była ona dla nas wielkim wyróżnieniem i ogromną radością. Przedstawiając pracowników o. Koprowski wspomniał, że Sekcja ma już 75 lat. Ojciec Święty z poczuciem humoru zapytał, czy to oznacza, że każdy z pracowników ma już 75 lat? Franciszek z każdym z nas przywitał się, mogliśmy zamienić z nim kilka słów. Na zakończenie audiencji przekazaliśmy Papieżowi pierwszy egzemplarz limitowanej, okolicznościowej płyty kompaktowej, przygotowanej specjalnie na tę okazję. Zawiera ona 75 głosów znanych ludzi, którzy wypowiadali się przed mikrofonami watykańskiej rozgłośni. Mają one być hołdem i znakiem wdzięczności dla wszystkich, którzy swoją pracą, wiedzą i umiłowaniem radia wspierali to wyjątkowe papieskie dzieło ewangelizacyjne.

Jubileuszowe wspominki

Pontyfikat Papieża Franciszka jest już ósmym w czasie funkcjonowania Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego. Każdy kolejny następca św. Piotra wnosił wraz ze swoją posługą własny wkład i charyzmat do sposobu funkcjonowania Stolicy Apostolskiej, w tym także papieskiej rozgłośni. Zmieniali się papieże, zmieniała się forma pracy radia. Widać to najlepiej oglądając mini-wystawę w sali prasowej naszego Radia, pokazującą jakimi mikrofonami posługiwała się rozgłośnia w czasie każdego z pontyfikatów. Tę widoczną gołym okiem ewolucję znakomicie obrazuje także radiowe muzeum utworzone w Ogrodach Watykańskich, w budynku, w którym Guglielmo Marconi, znakomity włoski fizyk i konstruktor, a także laureat nagrody Nobla, stworzył za pontyfikatu Piusa XI pierwsze centrum nadawcze watykańskiej rozgłośni.

Dla Sekcji Polskiej z pewnością szczególnym wyzwaniem był pontyfikat Papieża Polaka. Jan Paweł II posługiwał się przecież bardzo często językiem polskim, spotykał się z Polakami, a nasz język stał się za jego czasów w pewnym sensie jednym z języków oficjalnych papieskich audiencji i nabożeństw. Z punktu widzenia pracy rozgłośni ciężar gatunkowy opracowania takich materiałów z oczywistych względów wymagał szczególnie wzmożonej pracy zatrudnionych w radiu Polaków, a przez to także Sekcji Polskiej.

W jubileusz 75-lecia Sekcji Polskiej wpisują się setki osób, które przez te trzy czwarte wieku dla niej pracowały. Szczególnie liczne jest grono jezuitów, od o. Feliksa Lasonia SJ począwszy. Wielu z nich odeszło już po wieczną nagrodę do Domu Ojca za swój trud i oddanie. Wśród nich są tak wielkie postacie jak o. Józef Warszawski SJ, o. Józef Chechelski SJ czy o. Tomasz Rostworowski SJ.

Szczególną okazją do wdzięczności była Msza św. odprawiona 27 listopada 2013 r. w radiowej kaplicy. Przewodniczył jej abp Zygmunt Zimowski, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia. Dziękowaliśmy Panu Bogu za tych wszystkich ludzi, jezuitów, duchownych i świeckich, którzy przez czas ośmiu pontyfikatów historię Sekcji tworzyli, przybliżając Polakom na całym świecie papieskie nauczanie i najważniejsze wydarzenia Stolicy Apostolskiej. Modliliśmy się, by żyjących Pan obdarzył obficie swoimi łaskami, a tym, którzy już do niego odeszli na zawsze, dał radość obcowania z Nim w wieczności. Prosiliśmy też za nas, obecny zespół Sekcji Polskiej, wszystkich jej współpracowników, korespondentów, przyjaciół i dobroczyńców, o światło i mądrość potrzebną do dalszego owocnego działania dla dobra Kościoła, a także by nie zgasł w nas nigdy duch służby Papieżowi i Stolicy Apostolskiej.

Leszek Gęsiak SJ