Służąc innym. Bogate życie profesora Zygmunta Kolendy

 Gdy prof. Zygmunt Kolenda obchodził jubileusz swej pracy naukowej zebrani na uroczyści usłyszeli od ówczesnego rektora Akademii Górniczo-Hutniczej prof. Ryszarda Tadeusiewicza: Profesor Kolenda jest człowiekiem wielowymiarowym, nie da się go zaszufladkować. Przy swej wiedzy i mądrości jest osobą, która potrafi pochylić się nad dolą innych ludzi. Wykorzystał swój autorytet, nie dla budowania swej pozycji, ale dla służenia innym – wyjaśniał rektor.

Prof. Kolenda jest wychowawcą wielu młodych pracowników naukowych. Jeden z nich, prof. Janusz Szmyd, opowiadał historię naukową jubilata, bogato ilustrując wątkami i zdjęciami prywatnymi – z dzieciństwa w Mościcach koło Tarnowa, z żoną (dr Małgorzatą Kolendą, jeszcze w akademiku), z Lechem Wałęsą i Tadeuszem Mazowieckim w Uniwersytecie Jagiellońskim.

Ma, bowiem profesor także chlubne karty działalności społecznej, patriotycznej. W czasie stanu wojennego i w latach osiemdziesiątych brał udział w pracach Tajnej Komisji „Solidarności” Regionu Małopolska, był inicjatorem i założycielem Krakowskiej Wspólnoty Akademickiej xx. Misjonarzy, przewodniczącym Krakowskiego Komitetu Obywatelskiego, członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, członkiem Tajnej Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” AGH. Za działalność w tajnych strukturach został w roku 1985 odwołany z funkcji dziekana przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Był przewodniczącym Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” AGH, pierwszej kadencji w 1989 roku. Od 1996 roku prof. Zygmunt Kolenda jest przewodniczącym krakowskiego oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. W Polskiej Akademii Umiejętności kieruje Komisją do Badań Diaspory Polskiej, organizuje Kongresy Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie.

„Pod Gruszką” o klimacie

W krakowskim Klubie Dziennikarzy „Pod Gruszką” trwa cykl dyskusji zatytułowany „Naukowe kontrowersje”. Prof. Zygmut Kolenda przedstawił wykład zatytułowany „Kto zmienia klimat?”.

Dlaczego wybrano akurat ten temat? Otóż zmiany klimatyczne, które obserwujemy w przyrodzie wzbudzają wiele kontrowersji, głównie z punktu widzenia przyczyn tych zmian. Obecnie dominującym poglądem jest przekonanie, iż przyczyna zmian klimatycznych jest działalność człowieka. Uważa się, że przyczyną ocieplenia klimatu jest wzrastająca emisja tzw. gazów cieplarnianych (głównie CO2). W związku z tym oczywiste jest dążenie do zmniejszenia ich emisji. Taki jest „obowiązujący” obecnie, politycznie poprawny pogląd.

Niemniej jednak istnieje również opinia – mniej powszechnie znana – że zmiany klimatyczne przebiegają z przyczyn naturalnych, że decyduje o tym głównie sama przyroda. Profesor Zygmunt Kolenda nie ukrywaj, że najbardziej odpowiada mu ten właśnie pogląd  Poglądy prof. Kolendy podziela wielu naukowców, ale w sumie są oni w mniejszości…

Inżynier XXI wieku

Będąc przedstawicielem nauk ścisłych i dydaktykiem zainteresowany jest skutecznym kształceniem kadr technicznych. Przywołuje w tej sprawie amerykańskie wzory. Otóż po prawie trzyletnich dyskusjach wewnątrz uniwersytetów amerykańskich z przedstawicielami instytutów badawczych, przemysłu i ekonomistów, przyjęto trzy filary kształcenia renesansowego inżyniera. Pierwszy i najważniejszy: WIEDZA, która obejmuje nauki podstawowe, ze szczególnym uwzględnieniem matematyki, fizyki i w ogólności nauk przyrodniczych, podstawowe przedmioty inżynierskie, znajomość na wysokim poziomie metod modelowania komputerowego oraz grupę przedmiotów humanizujących, ze szczególnym podkreśleniem roli wykładów z filozofii i logiki. Dalej UZDOLNIENIA: umiejętności kierowania, cechy przywódcze, umiejętność pracy w zespole, komunikatywność, umiejętność podejmowania decyzji oraz PRZYMIOTY OSOBOWE: zasady działania etycznego, globalnej odpowiedzialności etycznej i samodzielność w działaniu. Dochodzi do tego arbitralny wymóg wprowadzenia „tutorial system” na poziomie magisterskim, co powoduje, że studia kończy się wykonanym projektem badawczym, a nie jałową kompilacją.

Jesteśmy daleko w Polsce od wizji takiego „renesansowego inżyniera” – uważa prof. Kolenda. Główną bolączką jest milcząco akceptowana zasada, że programy studiów tworzy się pod istniejący stan kadrowy. Propozycje zmian merytorycznych są z góry skazane na niepowodzenie. Priorytetem jest zawsze zapewnienie pensum dla aktualnie zatrudnionych pracowników, bez względu na to, co wykładają.

 Winnetou i Old Shatterhand

Janusz Szmyd w czasie swej opowieści pokazał też zdjęcie profesora z prof. Michałem Hellerem na podtarnowskich łąkach, jeszcze jako młodych chłopców, a dzisiaj przyjaciół. Połączyła ich szkoła. Los sprawił, iż posadzono ich w jednej ławce. Tak zaczęła się przyjaźń. Najpierw miała wymiar, jak to w tym wieku, dziecinny. – Hellerowie mieli piękny dom z dużym ogrodem. Po szkole szliśmy do Michała i odrabialiśmy lekcje. A potem przeobrażaliśmy się w Indian. Michał był Winnetou, ja byłem Old Shatterhandem. Razem walczyliśmy z Komanczami – śmieje się prof. Kolenda.

Będąc w liceum zmienili zainteresowania. Posiedli umiejętność tańca, wobec czego rodzice Michała pozwolili zorganizować im w domu Sylwestra, oczywiście pod okiem babci…

– Michał był bardzo spokojnym chłopcem, zrównoważonym, i ten spokój wpływał na atmosferę w klasie. Razem czytaliśmy książki, dyskutowaliśmy. Wiedzieliśmy, że po maturze Michał pójdzie do seminarium. O tym się nie mówiło, to się czuło.

Tak też się stało. Spotykali się w Tarnowie tylko w czasie wakacji. A potem, już po studiach, w Krakowie. Michał był w PAT, Zygmunt w AGH. Na początku lat 60-tych opublikowali wspólnie w zeszytach KUL-u artykuł o modelach kosmologicznych (za co „dostało się” Kolendzie od sekretarza partii w AGH, że współpracuje z księdzem…), a w czasie stanu wojennego wraz z prof. Andrzejem Fulińskim i ks. prof. Józefem Życińskim przygotowywali dla Jana Pawła II oceny sytuacji w kraju (za co otrzymywali listy z podziękowaniem). Teraz spotykają się na posiedzeniach w Polskiej Akademii Umiejętności.

Marian Nowy

Polska Akademia Umiejętności