Fakty i mity: Jak wzmacniać odporność?

Kto w sezonie przeziębieniowo-grypowym nie wpadł na pomysł na wzmocnienie odporności? Idea jest kusząca, ale wprowadzenie tego pomysłu w życie jest dużo bardziej skomplikowana niż nam sę wydaje. A przyczyna tego leży właśnie w określeniu „układ odpornościowy” – ponieważ odporność to nie jest wyłącznie jedna cecha czy funkcja organizmu, lecz zespół złożonych zależności, a wiele z tych wzajemnych powiązań nie jest wciąż dogłębnie zbadana.

Czy zdrowy tryb życia wpływa na odporność?

Choć powtarza się, że sekret prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego tkwi w zbalansowanym stylu życia, naukowcy wciąż nie znaleźli na to niezbitych dowodów. Współcześnie naukowcy badają wpływ diety, ćwiczeń, wieku, stresu i obciążenia psychologicznego oraz innych czynników na reakcje immunologiczne, zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Do czasu ujawnienia tajników działania układu odpornościowego jednym z najlepszych kroków, jakie można podjąć w celu zachowania dobrego zdrowia i kondycji jest przestrzeganie kilku ogólnych wytycznych dotyczących dobrego stanu zdrowia. Każda część ciała będzie funkcjonowała lepiej, gdy:

• ograniczymy palenie papierosów i spożywanie alkoholu,

• jemy dużo owoców i warzyw,

• ćwiczymy regularnie,

• utrzymuj zdrową wagę ciała,

• dbamy o odpowiednią długość snu,

• zapobiegamy infekcjom poprzez częste mycie rąk i dokładne gotowanie mięsa,

• staramy się zminimalizować stres w życiu codziennym.

Ćwiczenia fizyczne

Co może poprawić nastrój, zwiększyć zdolność do zwalczania infekcji i zmniejszyć ryzyko chorób serca, cukrzycy, wysokiego ciśnienia krwi i raka okrężnicy? Odpowiedzią są regularne ćwiczenia. Setki badań pokazują, że ćwiczenia pomagają nam czuć się lepiej i dłużej żyć. Poprawiają zdrowie układu krążenia, obniża ciśnienie krwi, pomaga kontrolować masę ciała i chroni przed różnymi chorobami. Ale czy pomaga w naturalny sposób wzmocnić układ odpornościowy i utrzymać go w dobrym zdrowiu?

Jak donosi „Harvard Health Publishing”, niektórzy naukowcy próbują podjąć kolejny krok w celu ustalenia, czy ćwiczenia fizyczne mają bezpośredni wpływ na podatność danej osoby na infekcje. Na przykład, niektórzy badacze zastanawiają się, czy ekstremalne ilości intensywnych ćwiczeń mogą powodować częstsze zachorowania u sportowców lub w jakiś sposób osłabiać ich funkcje immunologiczne. Aby przeprowadzić tego rodzaju badania, naukowcy zazwyczaj proszą sportowców o intensywne ćwiczenia. Następnie naukowcy badają ich krew i mocz przed i po wysiłku, aby wykryć wszelkie zmiany w składnikach układu odpornościowego. Chociaż odnotowano pewne zmiany, immunolodzy nie wiedzą jeszcze, co oznaczają te zmiany w zakresie reakcji immunologicznej człowieka. Przedmiotem tych zmian są jednak elitarni sportowcy poddawani intensywnym wysiłkom fizycznym. Co z umiarkowanym wysiłkiem fizycznym dla przeciętnego człowieka? Czy pomaga to w utrzymaniu zdrowego układu odpornościowego? Nawet jeśli nie ustalono bezpośredniego korzystnego związku, warto poświęcić nieco czasu na regularną gimnastykę, choćby dla poprawy własnego samopoczucia, które, jako czynnik psychologiczny, ma także wpływ na naszą odporność.

W walce ze stresem

Współczesna medycyna doceniła ściśle powiązaną relację umysłu i ciała. Szeroka gama dolegliwości, w tym dolegliwości żołądkowo-jelitowe czy choroby serca, są związane ze skutkami stresu. Jednakże stres jest trudny do zdefiniowania. To, co może wydawać się stresującą sytuacją dla jednej osoby, nie jest dla drugiej. Kiedy ludzie są narażeni na sytuacje, które uważają za stresujące, trudno jest im zmierzyć, jak bardzo odczuwają stres, a naukowiec ma trudności z ustaleniem, czy subiektywne odczucia danej osoby dotyczące poziomu stresu są dokładne. Naukowiec może mierzyć tylko te rzeczy, które mogą odzwierciedlać stres, takie jak liczba uderzeń serca na minutę, ale te somatyczne efekty mogą jednocześnie odzwierciedlać inne bodźce.

Jednocześnie trudno wykonać to, co naukowcy nazywają „kontrolowanymi eksperymentami” w przypadku ludzi. W kontrolowanym eksperymencie naukowiec może zmienić jeden i tylko jeden czynnik, taki jak ilość danej substancji chemicznej, a następnie zmierzyć wpływ tej zmiany na inne mierzalne zjawisko, takie jak ilość przeciwciał wytwarzanych przez dany typ komórki układu odpornościowego. W żywym zwierzęciu, a zwłaszcza w człowieku, taki rodzaj kontroli nie jest po prostu możliwy, ponieważ w tym samym czasie organizmie zachodzi wiele innych procesów, które mogą mieć wpływ na wyniki badania.

Mimo tych trudności w opracowaniu wyników badań, naukowcy zgodnie podkreślają, że lepiej jest stresu unikać lub starać się zminimalizować jego wpływ na nasze samopoczucie (w czym pomóc mogą wspomniane wcześniej ćwiczenia fizyczne).

Za tydzień omówione zostaną inne czynniki wpływające na naszą odporność, takie jak dieta oraz wiek.

Anna Lipiecka