Wkład Rządu RP na Uchodźstwie w ratowanie Żydów podczas Holokaustu

Wkład Rządu RP na Uchodźstwie w ratowanie Żydów podczas Holokaustu był tematem dyskusji z udziałem czołowych ekspertów w tej dziedzinie, która miała miejsce w poniedziałek, 20 stycznia 2020 r. w centrum społeczności żydowskiej JW3 w Londynie.Podczas dyskusji, zorganizowanej przez JW3 przy wsparciu Ambasady RP w Londynie z okazji 80. rocznicy utworzenia polskiego rządu na uchodźstwie, eksperci skupili się na działaniach informujących świat o Holokauście oraz na dostarczaniu Żydom fałszywych paszportów Ameryki Łacińskiej przez tzw. grupę berneńską, w skład której wchodzili m.in. dyplomaci z poselstwa RP w Szwajcarii pod kierownictwem ambasadora Aleksandra Ładosia.

W panelu, prowadzonym przez dziennikarkę Jenni Frazer, wzięli udział były wieloletni dyrektor Departamentu Sprawiedliwych w instytucie Yad Vashem dr. Mordecai Paldiel, historyk stosunków polsko-żydowskich i główny konsultant naukowy wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN prof. Antony Polonsky oraz dyrektor Instytutu Pileckiego dr. Wojciech Kozłowski.

Podczas dyskusji Paldiel poinformował, że w zeszłym tygodniu wysłał list do Yad Vashem z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie decyzji i uznanie także dwóch pozostałych – poza konsulem Konstantym Rokickim – głównych uczestników grupy berneńskiej, którzy uratowali tysiące osób przed śmiercią w obozach koncentracyjnych: ambasadora Ładosia oraz jego zastępcy Stefana Ryniewicza. Rolę wszystkich trzech oraz pozostałych członków grupy podkreślił również podczas wykładu poprzedzającego dyskusję.

– To dla mnie zaszczyt móc przemawiać tu o bezinteresownych działaniach rządu, który pomimo tego, że został zmuszony do opuszczenia kraju i prowadził działania z obcej ziemi, poprzez swoje dobrze połączone kanały i sieć wysłanników niósł pomoc i nadzieję cierpiącym, dostarczając jednocześnie bezcennych informacji na temat Holokaustu wolnemu światu – powiedział Ambasador RP w Londynie Arkady Rzegocki, który zaprezentował wydaną przez Ambasadę RP w Londynie specjalną edycję tzw. „noty Raczyńskiego”, która zaowocowała oficjalną reakcją sygnatariuszy Deklaracji Narodów Zjednoczonych, którzy 17 grudnia 1942 roku ogłosili jednocześnie w Londynie, Waszyngtonie oraz Moskwie wspólną deklarację potępiającą niemieckie zbrodnie.

Wśród gości obecnych na wydarzeniu byli ambasador Izraela Mark Regev, ocaleni z Holokaustu oraz historycy.

Podczas wieczoru zaprezentowano również wyprodukowane przez Instytut Pileckiego facsimile dokumentów z tzw. Archiwum Eissa, jednego z największych zbiorów dokumentujących działania ratunkowe polskiej dyplomacji na rzecz zagrożonych Zagładą Żydów.

Rząd RP na Uchodźstwie został utworzony 30 września 1939 r. jako prawowita kontynuacja władz II Rzeczypospolitej, zmuszonych opuścić Polskę po agresji III Rzeszy i ZSRR na nią we wrześniu 1939 r. i okupacji całego terytorium Polski przez agresorów. Rząd został najpierw odtworzony w Paryżu i Angers, a od czerwca 1940 r. miał siedzibę w Londynie.

W czasie II wojny światowej władze RP na emigracji podejmowały wiele starań, aby pomóc Żydom, w tym m.in.:

– informowanie świata o Holokauście poprzez m.in. Raporty Karskiego i Pileckiego oraz broszurę „Masowa eksterminacja Żydów w okupowanej przez Niemców Polsce” zawierającą notę Raczyńskiego

– wydawanie nielegalnych dokumentów tożsamości. Polskie przedstawicielstwo w Szwajcarii pod wodzą ambasadora Aleksandra Ładosia stworzyło wraz działaczami żydowskimi system nielegalnej produkcji paszportów południowoamerykańskich, podejmując próbę ocalenia 8000-10 000 Żydów przed zesłaniem do obozów koncentracyjnych. Na Węgrzech przedstawiciel polskiego rządu Henryk Sławik także wystawiał uchodźcom uciekającym z Polski fałszywe dokumenty, dzięki czemu uratował życie prawie 30 000 osób, wśród których było ok. 5000 Żydów

27

– wydawanie wiz w Japonii i Szanghaju. Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer pomógł ok. 2000 żydowskich uchodźców z Polski i Litwy w zdobyciu wiz do dalszej podróży i powołał Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Tokio. W późniejszych latach, jako minister spraw zagranicznych, wydał zgodę na udział dyplomatów w fałszowaniu dokumentów oraz masową interwencję polskich placówek w Ameryce Łacińskiej na rzecz ich niekwestionowania, a jej efektem było uznanie dokumentów przez kilka państw na czas wojny

– udzielanie zapomóg żywnościowych i finansowych oraz organizowanie fałszywych dokumentów tożsamości, kryjówek i pomocy lekarskiej przez Radę Pomocy Żydom „Żegota”. Szacuje się, iż pomoc udzielona przez Żegotę mogła dotrzeć do nawet 60 tys. Żydów – ok. połowy Żydów, którzy przeżyli Holokaust i znajdowali się na terenach okupowanej Polski.

Zespół prasowy Ambasady RP w Londynie