Co należy zrobić aby otrzymać brytyjskie obywatelstwo?

Zauważyliśmy, że coraz więcej Polaków pracujących i mieszkających na Wyspach Brytyjskich zastanawia się nad przyjęciem brytyjskiego obywatelstwa. W mediach słyszymy o trudnej sytuacji finansowej na kontynencie i kryzysie związanym z euro. Wielka Brytania dystansuje się od kryzysu na kontynencie, co wzbudza obawy dotyczące naszego statusu na Wyspach.

– Co się stanie, jeśli Unia Europejska ulegnie rozbiciu? Czy jako członkowie EU będziemy mieli te same prawa, gdyby Wielka Brytania odsunęła się od Europy? Co będzie z naszymi rodzinami i prawem do pracy? – pytają nieco zdezorientowani klienci.

Wyjście z niepewności i zabezpieczenie na przyszłość widzą w uzyskaniu obywatelstwa brytyjskiego. Warto pamiętać, że jako członkowie Unii Europejskiej, Polacy cieszą się tymi samymi prawami, co rodowici Brytyjczycy. Osoby przyjeżdżające do Wielkiej Brytanii nie muszą się starać o wizę czy pozwolenie na pracę. Mamy również prawo do bezpłatnej służby zdrowia (NHS) oraz zasiłków (benefits). Stąd rodzi się pytanie, skoro Polacy mogą cieszyć się z takich samych praw jakimi cieszą się osoby urodzone w Wielkiej Brytanii, to po co starać się o naturalizację, czyli obywatelstwo brytyjskie? Tym bardziej, że proces otrzymania obywatelstwa nie należy do najłatwiejszych i niestety sporo kosztuje.

Aplikacja o obywatelstwo brytyjskie?

Spotykam się często z pytaniem, co należy zrobić aby otrzymać paszport brytyjski. Otóż, najpierw należy przejść przez proces naturalizacji (naturalisation), a dopiero potem można złożyć aplikację o paszport brytyjski. Mam wrażenie, że w świadomości osób przybyłych do UK te dwie całkiem odmienne sprawy traktowane są jako jedno. Paszport brytyjski utożsamiany jest z obywatelstwem brytyjskim. A przecież nie każdy obywatel Wielkiej Brytanii musi posiadać paszport. Podobnie jak nie każdy obywatel Polski jest właścicielem paszportu. Aplikacja o paszport to prosta, nieskomplikowana operacja. Każdy, kto jest obywatelem Wielkiej Brytanii może wysłać aplikację o paszport i po uiszczeniu niewielkiej opłaty otrzyma w ciągu kilku tygodni nowy dokument dostarczony pocztą na adres domowy.

W przypadku naturalizacji sprawa nie jest niestety taka prosta. Aby starać się o obywatelstwo brytyjskie należy udowodnić, że jest się stałym rezydentem w Wielkiej Brytanii. W przypadku Polaków dowodem potwierdzającym stałą rezydencję jest możliwość pracy bez konieczności posiadania odpowiedniej wizy. Oznacza to, że od 1 maja 2011 osoby pracujące w Wielkiej Brytanii przez minimum 5 lat mogą starać się bezpośrednio o obywatelstwo brytyjskie bez konieczności starania się o wizę stałego pobytu tzw. „indefinite leave to remain”. Do maja 2011 roku, aby otrzymać obywatelstwo brytyjskie należało najpierw otrzymać wizę stałego pobytu „indefinite leave to remain” i dopiero po 12 miesiącach od otrzymania takiej wizy można było składać aplikację o naturalizację (obywatelstwo). Jako dowód pracy w Wielkiej Brytanii honorowane są P60 od pracodawcy oraz Self-Assessment Tax Calculation dla osób samozatrudnionych (Self-Employed). Jeśli osoby samozatrudnione z jakiegoś powodu zagubiły dokumenty potwierdzające rozliczenie się z podatku mogą zadzwonić do z Urzędu Podatkowego (HMRC) i poprosić o wystawienie potwierdzenia, że pracowały i rozliczały się przez te lata. W gorszej sytuacji są osoby zatrudnione (Employees), ponieważ P60 czy P45 wystawiane są przez pracodawcę jako dowód, że dana osoba została rozliczona z Urzędem Podatkowym. W takim przypadku jedyny ratunek to wysłanie prośby do pracodawcy, aby wystawił Statement of Earnings. P60 i P45 są dokumentami, których kopii nie można otrzymać bezpośrednio z HMRC i w związku z tym warto zachować szczególną ostrożność w przechowywaniu tak bardzo ważnych dokumentów.

Dodatkowo jako potwierdzenie 5-letniego stałego pobytu może być list z JobCentre o otrzymywaniu Jobseeker Allowance lub w przypadku osób z problemami zdrowotnymi otrzymywania Incapacity Benefit.

Znajomości języka, historii i kultury – „Life in the UK test”

Zanim osoba przystąpi do wypełniania aplikacji o naturalizację powinna posiadać certyfikowane potwierdzenie ze znajomości języka oraz kultury i historii Wielkiej Brytanii. Jednym z dowodów na znajomość kultury i życia w UK jest otrzymanie certyfikatu ukończenia kursu językowego Speakers of Other Languages, w skrócie ESOL poziom 3 (Entry 3). Kursy językowe ESOL są dostępne w różnych częściach UK. Do 7 kwietnia 2010 roku wystarczyło zdanie egzaminu w jednym z ośrodków akredytowanych przez Home Office. Od 7 kwietnia 2010 nie wystarczy okazać dokument ze zdanego egzaminu, ale obligatoryjne stało się uczęszczanie na zajęcia ESOL poszerzone o dodatkowe informacje dotyczące życia w Wielkiej Brytanii (citizenship materials for ESOL learners).

Innym dowodem na znajomość języka oraz życia i kultury w Wielkiej Brytanii jest przystąpienie i zdanie testu „Life in the UK”. Test ten składa się z 24 pytań opartych na materiałach zawartych w książce „Life in the UK: A Journey to Citizenship). Książka ta jest ogólnie dostępna w księgarniach. Można ją też zamówić przez internet. Dodatkowo na stronie internetowej dostępne są pomoce do wypełnienia testów wraz z odpowiedziami. Oznacza to, że osoba dobrze przygotowana ma ogromne możliwości zdania oficjalnego testu bez większych problemów.

Osoba o dobrym charakterze – Good Character Requirement

Jednym z ciekawych aspektów związanych z aplikacją o naturalizację jest udowodnienie, że osoba ubiegająca się o obywatelstwo brytyjskie jest osobą o nieposzlakowanym charakterze (sound mind and good character). Nie wystarczy wyśmienicie posługiwać się językiem angielskim i pracować przez minimum 5 lat płacąc podatki i tym samym wspierać tutejszy budżet. Aby uzyskać prawo do brytyjskiego obywatelstwa należy przede wszystkim cieszyć się dobrym imieniem, cokolwiek to może znaczyć. I jak przystało na system brytyjski, punkt o dobrym charakterze może być decydujący przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu upragnionego brytyjskiego paszportu. O czym przekonał się na własnej skórze jeden z najbogatszych ludzi w UK Mohamed Al-Fayed (były właściciel Harrods’a i ojciec nieżyjącego przyjaciela księżnej Diany Dodiego Al-Fayeda), który mimo wieloletnich starań i bardzo głośnej kampanii nigdy nie otrzymał obywatelstwa brytyjskiego.

Osoba o „dobrym charakterze” nie może mieć na swoim koncie ciężkich wykroczeń (nie chodzi tutaj o mandat drogowy). Dodatkowo na aplikacji dwie osoby (Referees) (z których przynajmniej jedna jest obywatelem Wielkiej Brytanii, a druga bez względu na obywatelstwo cieszy się dużym poważaniem i zajmuje respektowaną pozycję w społeczności brytyjskiej) muszą potwierdzić swoimi danymi oraz podpisem, że znają osobę ubiegającą się o obywatelstwo brytyjskie od minimum trzech lat i świadczą o jej „dobrym charakterze”.

Koszt i czas oczekiwania

Po zebraniu wszystkich potrzebnych dokumentów i wypełnieniu aplikacji musimy jeszcze dodać czek lub dane karty debetowej w celu uiszczenia opłaty skarbowej za rozpatrzenie aplikacji o naturalizację. Przy czym, w razie odmowy nie możemy liczyć na zwrot zainwestowanych pieniędzy. A koszt nie jest mały. Pojedyncza aplikacja kosztuje bowiem £851. Przy aplikacji rodzinnej, czyli w przypadku ubiegania się o obywatelstwo małżeństwa lub partnerstwa opłata skarbowa wynosi £1,317.

Czas oczekiwania na decyzję to minimum 3 miesiące. Na oficjalnej stronie internetowej Home Office www.homeoffice.gov.uk/britishcitizenship/applying/waitingtime jest mowa o 6-miesięcznym terminie do podjęcia decyzji. A ponieważ wraz z aplikacją należy wysłać dowód tożsamości, to warto zaplanować wakacje dopiero po otrzymaniu zwrotu dokumentów.

Ceremonia i przysięga

Po uzyskaniu pozytywnej decyzji każdy, kto pragnie otrzymać obywatelstwo brytyjskie musi wziąć udział w ceremonii przyznawania obywatelstwa brytyjskiego oraz złożyć przysięgę (Oath of Allegiance and pledge) na wierność państwu brytyjskiemu. Każdy przed otrzymaniem certyfikatu o naturalizacji otrzymuje zaproszenie do uczestniczenia w ceremonii, w której musi wziąć udział przed upływem 90 dni od uzyskania zaproszenia.

Często pada pytanie, czy będąc obywatelem brytyjskim muszę zrezygnować z obywatelstwa polskiego? Na szczęście nie ma takiego wymogu prawnego i osoby zostające obywatelami Wielkiej Brytanii mogą wciąż cieszyć się z bycia jednocześnie obywatelem Rzeczpospolitej Polskiej. Posiadają dwa obywatelstwa i nierzadko dwa paszporty, polski oraz brytyjski.

Odpowiedź na pytanie, czy warto starać się o naturalizację nie jest łatwa i każdy musi sam podjąć decyzję. Wbrew pozorom obywatelstwo brytyjskie nie zmienia jakości życia i nie poprawia sytuacji życiowej. Może co najwyżej ułatwić podróżowanie, gdyż do niektórych krajów od Polaków wciąż wymagane są wizy. Warto przy tym pamiętać, że to od nas samych zależy jak nasze życie będzie wyglądać bez względu na to, czy jesteśmy Polakami czy Brytyjczykami. W dzisiejszej Europie jesteśmy po prostu Europejczykami.