Przepis na dwujęzyczność

Pod takim tytułem ukazała się książka, która jest praktycznym poradnikiem dla rodziców i pedagogów w tym jak efektywnie wychowywać dzieci w dwóch językach. Autorką książki jest dr Aneta Nott-Bower, językoznawca, ekspertka w dziedzinie dwujęzyczności. Utworzyła Bilingual House, gdzie prowadzi zajęcia doskonalące język polski u dzieci dwujęzycznych, konsultacje dla rodzin dwujęzycznych oraz szkolenia dla nauczycieli w polskich szkołach sobotnich. Wieloletnia członkini Zakładu Dydaktyki Polonijnej PUNO, wykładowca na studiach podyplomowych dla nauczycieli polonijnych: „Nauczanie języka polskiego i kultury polskiej poza Polską”. 

Książka jest owocem studiów, długoletniej pracy i doświadczeń związanych z bilingwizmem, który jako oddzielny obszar badań naukowych został stosunkowo niedawno wpisany w ramy językoznawstwa. Można tu dodać, że pierwszym językoznawcą, który zainicjował takie badania już na przełomie XX wieku był Jan Baudouin de Courtenay, ojciec Cezarii Baudouin de Courtenay,  byłej rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. 

Bilingwizm obecnie rozpatrywany jest z punktu widzenia  mniejszości narodowych i ściśle związany ze wzmożoną migracją ludności, która nasiliła się w Europie i świecie pod koniec XX i na początku XXI wieku. Badania naukowe dotyczą spraw związanych z przyswajaniem przez dzieci języka swoich rodziców jak i jednocześnie uczeniem się języka kraju zamieszkania. Duży nacisk kładzie się na kulturowe aspekty związane z nauczaniem języków. Podejście do badań jest integracyjne, włączające osiągnięcia neurodydaktyki, lingwistyki i psychologii oraz czerpiące z glottodydkatyki w celu zrozumienia procesów sprzyjających czy hamujących nauczanie języków. Tu należy dodać, że naukowcy zmagali się przez wiele lat z terminologią odnoszącą się do bilingwizmu. W końcu zdecydowano się na porzucenie nazwy „język ojczysty” i w zamian zastosowano określenie „język odziedziczony”, który odnosi się do języka ojczystego rodziców. Inne nazwy to „język obcy” czy też „język drugi”.

Dr Aneta Nott-Bower podąża śladem Polaków, którzy już od przeszło 80. lat dbają o utrzymanie języka polskiego wśród młodszej generacji. Jej poradnik wzbogacony jest o nowe metody oraz inkluzywne podejście do języka i kultury gospodarzy.

Historia polskiej diaspory ma bogaty dorobek w kształtowaniu tożsamości narodowej dzieci i młodzieży, a jej wykładnikiem jest i była znajomość języka ojczystego. „Polskość”, jak stwierdziła Karolina Lanckorońska, „to świadomość przynależności do narodu polskiego”. I o to głównie zabiegało wychodźstwo polskie po drugiej wojnie światowej. Priorytetem było kultywowanie nauki w języku ojczystym. Pojęcie dwujęzyczności czy dwukulturowości jako modus vivendi nie było dyskutowane czy też naukowo badane. Angielski punkt widzenia zakładał, że mieszkając w Wielkiej Brytanii obowiązuje znajomość języka tego kraju i cały wysiłek w szkołach był skierowany na nauczanie języka angielskiego. Powstały również mity o szkodliwości nauczania języka ojczystego rodziców, które rzekomo zatrzymywało rozwój dziecka i powodowało spowolnienie nauki w szkole angielskiej oraz zagubienie się dziecka w środowisku angielskim. Języki mniejszości narodowych pozostawiono w rękach organizacji oświatowych danej społeczności, aby swój język nauczano we własnym zakresie i na własną odpowiedzialność. Niewiele się zmieniło w postawie Brytyjczyków jeśli chodzi o instytucjonalne wsparcie nauczania języków mniejszościowych i wpisania ich do programu nauczania w szkołach angielskich. Zarządzenie, które nadal obowiązuje odnośnie takiej polityki rządu brytyjskiego zostało potwierdzone w czasie sprawowania władzy przez Margaret Thatcher.

Poradnik autorstwa dr Nott-Bower jest bazowany na wiedzy oraz własnym doświadczeniu w wychowywaniu swoich dzieci dwujęzycznych. Autorka zwraca się do rodziców i nauczycieli  podając metody postępowania w celu osiągania satysfakcji i dobrych wyników w nauce języka polskiego. Rodzice  stają się  często bezradni, gdy widzą jak ich dzieci wtapiają się w kulturę i język ich angielskiej szkoły i otoczenia lub niechętnie komunikują się w języku rodziców, zamykają się na dziedzictwo kulturowe rodziców i buntują się przeciwko uczęszczaniu do polskiej szkoły sobotniej. Dr Nott-Bower angażuje do dyskursu nie tylko rodziców, ale widzi wielką rolę dziadków i dalszej rodziny w zaszczepianiu więzi z krajem rodzinnym i jego kulturą oraz w formowaniu i utrwalaniu  tożsamości narodowej i rodzinnej. Częste wyjazdy do Polski są czynnikiem wpływającym pozytywnie na ugruntowanie kompetencji językowych oraz zainteresowanie kulturą i tradycjami w kraju.  

Książka posiada przyjazny format. Autorka sygnalizuje ważne punkty, daje przykłady i wskazówki jak rozwiązać dylematy. Czytelnik jest aktywnie zaangażowany – odpowiada na pytania, wykonuje ćwiczenia. Na ich podstawie analizuje swoje postępowanie i snuje refleksje; sam ocenia swoje zaangażowanie i ma okazję, aby zmodyfikować podejście i metody do dalszego prowadzenia dziecka po meandrach językowych i kulturowych. 

„Przepis na dwujęzyczność” to cenna pozycja popularno-naukowa. Nie powinno jej zabraknąć w bibliotekach szkół polonijnych czy też na półce w domu dwujęzycznym.

Wydawcą książki jest Perfekt Solutions Ltd, który również prowadzi księgarnię internetową „Czytam i mówię po polsku”. 

Osoby, które chciałyby włączyć się w dyskusję na temat książki „Przepis na dwujęzyczność” Zakład Dydaktyki Polonijnej PUNO zaprasza na spotkanie on-line z autorką dr Anetą Nott-Bower i wydawcą 17 listopada 2022 o godz. 20:00.  Link do spotkania można uzyskać na stronie Facebooka Zakładu Dydaktyki Polonijnej PUNO.                                                                                    

                                                                                                                                      Beata Howe

Zakład Dydaktyki Polonijnej

Polski Uniwersytet na Obczyźnie