„To nie jest zawód dla cyników”

Jeśli przyjmiemy, że na całym świecie pracuje w mediach około miliona osób, zaledwie dziesięć tysięcy z nich będzie dziennikarzami z prawdziwego zdarzenia” – pisze Kapuściński. „Dzisiaj młodzi piszą byle jak” – dodaje Gabriel Garcia Marquez.

Ubolewając nad kondycją współczesnego dziennikarstwa, mistrz reportażu w ostatnich latach swojego życia podjął się prowadzenia warsztatów dla młodych latynoamerykańskich redaktorów. Rezultatem tych wykładów jest niepublikowany dotąd w Polsce zbiór „To nie jest zawód dla cyników”, na który, prócz wspomnianych warsztatów, składają się także wywiady z Kapuścińskim prowadzone głównie przez włoskich dziennikarzy. Z książki wyłania się postać wrażliwego, empatycznego wyznawcy czystości języka, co krok przypominającego, że dziennikarstwo jest misją i tylko w taki sposób powinno być traktowane. Kapuściński krytykuje obecny sposób uprawiania tego zawodu, który stał się narzędziem do powiększania dochodów i propagowania określonych idei. Pisarz z niepokojem przygląda się rewolucji technologicznej, która prócz umożliwienia przekazywania szybko informacji doprowadziła do trywializacji wartości słowa. „Dawnych herosów dziennikarstwa zastąpiła tłumna armia anonimowych pracowników mediów. Dzisiaj reporter nie prowadzi dochodzenia w poszukiwaniu prawdy, ale tropi sensację, która mogłaby wysforować się na czołówkę jego medium. Dziennikarstwa nie traktuje się już jak misji” – stwierdza.

Kapuściński gorzko przestrzega przed życiem w ekstremalnych warunkach, często bez dostępu do wody, prądu czy leków. Wszak „prawdziwy podróżnik i reporter musi wszystkiego doświadczyć na własnej skórze”. Dzieli się ponadto wiedzą o pracy, w której żyje się z poczuciem nieustannego zagrożenia i świadomością, że dana chwila może być ostatnią.  Autorowi „Cesarza” bardziej niż na przekazaniu technicznych tajników zawodu zależy jednak na wyjaśnieniu mechanizmów rządzących światem i przypomnieniu o ideologicznym wydźwięku pisania. Mimo że minęło prawie 20 lat, jego diagnozy i hipotezy są niesamowicie trafne i nieustannie aktualne. Pisarz porusza kwestie ubóstwa, globalizacji, wojen, podkreślając, że nie należy odwracać wzroku, lecz czuć się odpowiedzialnym za drugiego człowieka. Uderza olbrzymia pokora i szacunek, które dziennikarz traktuje jako kluczowe podczas rozmowy.

Deliberacje Kapuścińskiego są wartościowe nie tylko dla początkujących dziennikarzy; propagując gotowość poświęcenia i ciągle dokształcanie się, Kapuściński zaraża chęcią do działania i prób zmieniania świata.