Duchowe życie zwierząt

Koguty okłamujące kury? Łanie pogrążone w żałobie? Zawstydzone konie? Psy z syndromem sztokholmskim? To przejawy fantazji ekologów czy naukowo udowodnione fakty z życia zwierząt?

Wydawać by się mogło, że człowiek ma monopol na odczuwanie emocji. Peter Wohlleben, niemiecki leśnik z dwudziestoletnim stażem, przekonuje nas, że wcale tak nie jest. Znany z „Sekretnego życia drzew” autor przybliża nam zachowania i rytuały zwierząt pokazujące, że potrafią odczuwać smutek, gniew czy zazdrość.

W książce można przeczytać między innymi o mrocznej stronie wiewiórek, cierpieniu ryb, oszustwach stosowanych przez ptaki czy o jeleniach, które umierają z głodu, jeśli się je dokarmia. Najbardziej fascynujące są informacje dotyczące zwierząt bardzo odległych ewolucyjnie od człowieka. Ciekawostki o myszarkach zaroślowych, muszkach owocówkach i śluzowcach całkowicie zaskakują. Wohlleben pisze także o moralności, poczuciu sprawiedliwości, żałobie oraz stresie wśród przedstawicieli fauny.

„Duchowe życie zwierząt” nie zostawia złudzeń co do tego, jak wielkie spustoszenie siejemy w świecie zwierząt i jak wielkie stanowimy dla nich zagrożenie. Jeden z rozdziałów poświęcony badaniom na zwierzętach wyjątkowo utwierdza nas w tym przekonaniu (i przyprawia o gęsią skórkę).

Słabą stroną książki jest to, iż problem upodmiotowienia zwierząt, przyznania im prawa do odczuwania radości, współczucia, wdzięczności, a może także zdolności komunikowania się, zapamiętywania i myślenia Wohlleben opiera głównie na własnych obserwacjach, szczątkowo odwołując się do badań naukowych. Niemniej jednak olbrzymia wrażliwość i empatia, z jaką opowiada o zwierzętach, przemawia za sięgnięciem po tę pozycję. Książka o zwierzętach, podobnie jak o roślinach, ma swoje dwie wersje: w zwykłym wydaniu z samym tekstem i w specjalnej edycji wzbogaconej o piękne fotografie. Po lekturze z jednej strony ma się poczucie, że świat jest niesamowicie uporządkowany i ma swój cichy, majestatyczny rytm, z drugiej, uświadamiamy sobie, jak niewiele wiemy o tym, co każdego dnia dzieje się wokół nas. „Duchowe życie zwierząt” na pewno przypadnie do gustu miłośnikom zwierząt i osobom, dla których ważna jest troska o środowisko. To inspirująca pozycja, która zwiększa wrażliwość na otaczające ludzi stworzenia – a takich książek nigdy za wiele.

Monika Mańka